Những ngày qua, nhiều bậc cha mẹ xôn xao khi nghe tin Nghị định 282/2025/NĐ-CP có hiệu lực, quy định xử phạt từ 5 đến 10 triệu đồng với hành vi ngăn cản, cô lập, gây áp lực tâm lý hoặc ép buộc thành viên trong gia đình - trong đó có việc “ép con học quá sức”. Nhiều người vừa ngạc nhiên, vừa lo lắng: “Không lẽ mình chỉ vì muốn con học tốt mà lại có nguy cơ bị phạt sao?”

Thật ra, không phụ huynh nào muốn ép con đến mức căng thẳng hay tổn thương. Cha mẹ chỉ mong con học hành chăm chỉ, có tương lai tốt hơn, không phải vất vả như mình ngày trước. Nhưng ranh giới giữa “quan tâm” và “ép buộc” lại mỏng manh lắm. Đôi khi chỉ một lời nhắc thêm, một tiếng thúc giục, hay một ánh nhìn nghiêm khắc cũng khiến con cảm thấy bị áp lực.

Khi “ép học” không hẳn là vì điểm số

Nhiều phụ huynh chia sẻ, họ không hề muốn biến con thành “cỗ máy học”. Một người mẹ tâm sự: “Tôi chỉ sợ nếu không nhắc con học, con lại lười, không làm bài, bị cô phê bình rồi về nhà tủi thân.” Nghe thì đơn giản, nhưng ai làm cha mẹ đều hiểu - cái cảm giác vừa thương, vừa giận, vừa lo đó thật khó diễn tả.

Thực tế, không ít em nhỏ đang phải học đến tận khuya dù bố mẹ không hề ép. Chỉ là cô giao nhiều bài quá, con làm mãi không xong. Thế mới thấy, có khi cha mẹ không ép, nhưng “áp lực học hành” vẫn đè nặng lên vai trẻ từ nhà trường, từ điểm số, từ nỗi sợ “tụt lại phía sau”.

Ép quá thì sợ tổn thương, thả lỏng thì sợ con hư

Đây là nỗi băn khoăn của hầu hết phụ huynh hiện nay. Ép con học nhiều thì sợ con bị stress, xa cách cha mẹ. Nhưng nếu không ép, con lại dễ xao nhãng, học hành không tới nơi, rồi bị cô nhắc nhở, thậm chí khiến cha mẹ cũng bị “mắng lây”.

Nhiều cha mẹ thừa nhận, họ không biết đâu là “đúng mực”. Muốn con tự giác, nhưng nếu không nhắc thì con không làm. Muốn con vui vẻ, nhưng nếu điểm thấp thì cả con và cha mẹ đều buồn. Thế nên, dù chẳng ai muốn “ép”, nhiều người vẫn phải làm điều đó như một “thói quen bắt buộc” để giữ con trong nề nếp.

Nghị định mới - lời nhắc nhẹ nhưng đáng suy ngẫm

Thực ra, quy định mới không phải để “bắt lỗi” cha mẹ, mà để nhắc rằng việc dạy con không thể chỉ dừng ở “ép buộc”. Trẻ em cũng cần được yêu thương, lắng nghe và có quyền được nghỉ ngơi, vui chơi, kết nối với bạn bè. Khi một đứa trẻ bị cô lập, bị áp lực thường xuyên vì học hành, tổn thương tâm lý có thể kéo dài rất lâu. Đây là điều mà không cha mẹ nào mong muốn.

Mức phạt 5-10 triệu đồng không nhỏ, nhưng “cái giá” lớn hơn là tình cảm gia đình bị rạn nứt. Một đứa trẻ sợ về nhà, sợ cha mẹ hỏi bài, sợ điểm kém. Đó là nỗi đau không tiền nào bù đắp được.

Dạy con trong kỷ nguyên mới: Từ kiểm soát sang đồng hành

Chúng ta đang sống trong một thời đại khác - nơi trẻ em được khuyến khích thể hiện chính kiến, nơi việc học không còn chỉ xoay quanh điểm số. Thế nên, cha mẹ cũng cần thay đổi cách dạy con: từ kiểm soát sang đồng hành. Vì thế, cha mẹ cũng cần thay đổi cách dạy con, không còn là kiểm soát hay kèm con chằm chằm từng giây từng phút mà cần chuyển sang việc đồng hành một cách chừng mực với từng giai đoạn học tập, phát triển của con cái.

Thay vì bắt con ngồi vào bàn học, ta có thể cùng con lập kế hoạch: “Hôm nay con muốn học môn nào trước?”
Thay vì quát: “Học đi, còn chơi nữa là mẹ phạt đấy!”, ta có thể hỏi: “Con thấy chỗ nào khó, mẹ giúp nhé?”
Thay vì so sánh: “Sao con không giỏi như bạn A?”, ta có thể nói: “Mỗi người có thế mạnh riêng, con cứ cố gắng theo cách của con là được.”

Khi cha mẹ biết lắng nghe và tin tưởng, con cũng sẽ dần học được trách nhiệm, kỷ luật mà không cần ép buộc. Sự tự giác không sinh ra từ sợ hãi, mà từ cảm giác được tôn trọng và yêu thương. 

Không ai muốn bị phạt, càng không ai muốn tổn thương con

Ai làm cha mẹ đều hiểu: chẳng có hình phạt nào khiến ta đau bằng việc con tổn thương vì chính mình. Không ai muốn bị phạt vì thương con sai cách, và càng không ai muốn con lớn lên trong nước mắt, trong những tiếng thở dài của cha mẹ mỗi tối học bài.

Dạy con thời nay là một hành trình khó nhưng không phải không thể. Chỉ cần bớt một chút áp lực, thêm một chút thấu hiểu, bớt một lời quát mắng, thêm một lời động viên… thì mỗi giờ học của con sẽ bớt nặng nề, mỗi buổi tối của gia đình sẽ bớt căng thẳng.

Không ai muốn bị phạt, nhưng quan trọng hơn cả là không ai muốn làm tổn thương chính đứa con mà mình yêu thương nhất.
Và có lẽ, đó mới là điều Nghị định mới này muốn nhắc chúng ta nhớ lại: dạy con, suy cho cùng, không phải để con sợ mà để con được lớn lên trong an toàn, hiểu biết và tình yêu thương.

Hạnh Nguyên